Omgaan met veranderingen

Wij mensen hebben zowel behoefte aan afwisseling, uitdaging en bevrediging van je nieuwsgierigheid als aan veiligheid en zekerheid. Deze tegengestelde behoeften vallen onder je primaire levensbehoeften. Stabiliserende krachten houden je in evenwicht. Net zoals je lichaam je lichaamstemperatuur regelt, breng jij je onderzoeksdrang in balans met je angst voor het onbeken­de.

Wanneer je inzicht hebt in het proces dat bij veranderingen een rol speelt, kan je dit vertalen naar jouw eigen situatie.

Angst voor veranderingen wordt gevoed en bestreden door de volgende factoren:

• Je bent een gewoontedier. Gewoonten geven voldoening en gaan in sommige gevallen over in routine. Als je van gewoonten moet afwijken, ontstaat vaak weerstand. Kijk eens naar gewoonten in gezinnen, in samenwerkingsverbanden, in (les) groepen.
• Bepaalde situaties, die succesvol waren, vragen om herhaling. Jouw dromen komen vaak voor uit je kindertijd. Docenten blijven -ondanks cursussen en supervisies- vaak lesgeven volgens de wijze waarop ze zelf het beste onderwijs genoten hebben.
• Als je eenmaal een bepaalde houding hebt ontwikkeld, heb je de neiging te reageren vanuit jouw gezichtshoek, jouw referentiekader, ook al zijn de feiten daarmee in strijd (selectieve perceptie). Zo kan je, als je in de praktijk werkt met een nieuwe methode, theoretisch gezien het nut ervan inzien maar in de praktijk zeggen dat het niet zal werken.
• Van huis uit hebt je een groot aantal waarden, normen en inzichten meegekregen, die je (vaak onbewust) niet wilt of durft aan te tasten.
• Het verleden heeft de charme van veiligheid en zekerheid (nostalgie).
• Je hebt de neiging je aan te passen aan de normen van de meerderheid. Aanzetten tot veranderingen komen vaak van individuen/minderhe­den. Zij lopen het risico als een buitenstaander of een buitenbeentje te worden gezien. Zo word je ook gezien wanneer je voor het eerst in een groep komt, bijvoorbeeld als nieuwe werknemer.
• Je ziet vaak op tegen de weerstand die je van anderen bij veranderingen verwacht. Degenen die in de huidige situatie veel macht hebben, hebben vaak weerstanden tegen veranderingen, omdat die kunnen inhouden dat ze minder macht zullen hebben of zelfs hun macht verliezen. Kortom: de veranderingen die jij wilt, hebben vaak consequenties voor anderen.

Als je toch moet veranderen verloopt het aanpassingsproces altijd volgens zeven fasen. De ene fase doorloop je sneller dan de ander, maar alle fasen worden doorlopen.

Verdoofdheid

Het gevoel overdonderd te worden; niet in staat zijn te plannen; onbegrip. Dit gevoel kan zeer sterk zijn als de verandering op het eerste gezocht zeer negatief lijkt en totaal onverwacht komt, bijvoorbeeld wanneer je je baan verliest.

Ontkenning

Het bestaan van de verandering ontkennen. Het positieve van deze fase is, dat je jezelf de tijd gunt om je voor te bereiden: op de volgende fasen, met name als de situatie te overweldigend is om direct mee geconfronteerd te worden.

Depressie

Dit gevoel vloeit voort uit het onderkennen van de noodzaak tot verandering, in combinatie met de aanvankelijke gevoelens van machteloosheid.

Loslaten

Dit is het aanvaarden van de realiteit, maar met de wetenschap dat ‘ik dit kan overleven’.

Uitproberen

In deze fase probeer je verschillende manieren uit om de situatie te verwerken. Dit kan gepaard gaan met woede en geïrriteerdheid.

Het zoeken naar betekenis

Na de energieke ‘uitprobeerfase’ zoek je hier naar betekenis, naar het hoe en waarom van de verandering.

Het eigen maken

Als je eenmaal inzicht hebt kregen in de verandering, ga je de verandering eigen maken.

Bovenstaande fases vormen een curve van verandering.

Het eerste deel van het veranderingsproces is de persoonlijke (emotionele) fase, gevolgd door de rationele actiefase na het loslaten. Je kunt deze fases bij jezelf of anderen herkennen wanneer je te maken krijgt met bijvoorbeeld ontslag door een reorganisatie.

Houd in de gaten in welke fase je je bevindt. Geef jezelf de ruimte om door elke fase heen te gaan. Het idee is dat je alle fases moet doorlopen; overslaan heeft geen zin, omdat je dan vanzelf weer terugvalt.

Actie

• Geef een voorbeeld van een geplande verandering in jouw leven.
• Geef één of meerdere voorbeelden van niet-geplande verandering die je niet goed uitpakte in jouw leven.
• Geef één of meerdere voorbeelden van niet-geplande verandering die heel goed uitpakte in jouw leven.
• Op welke verandering kijk je met tevredenheid terug? Wat heb je ervan geleerd?
• In welke van de zeven fasen van verandering ben je op dit moment?